Дар ҷомеаи имрӯзаи ҷаҳонӣ, ки худ пур аз таззоду мушкилиҳо ва ихтилофу зиддиятҳост, афзудан ва густариши терроризму экстремизм, фаъолшавии ҳаракатҳои иртиҷоӣ ва ба гумроҳӣ бурдани одамон воқеан ҷойи нигаронист.
Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун давлати ҷавону соҳибистиқлол, ки дар марҳилаи нави рушд қарор дорад ва баъд аз пушти сар намудани мушкилиҳои зиёди сиёсиву иқтисодӣ, иҷтимоиву фарҳангӣ акнун қадамҳои устувор ба сӯйи корҳои созандагӣ мегузорад, боз ҳам ба тақвият бахшидани пояҳои Истиқлолияти давлатӣ, пойдор нигоҳ доштани Ваҳдати миллӣ ва таъмини сулҳу субот дар кишвар, инчунин пешгирӣ ва аз байн бурдани омилҳои хусусияти террористиву экстремистидошта зарурат дорад.
Мубориза бар зидди терроризм ва экстремизм яке аз вазифаҳои афзалиятноки давлат мебошад, ки онро дар асоси қонунҳои дар ин самт қабулшуда ва тавассути мақомоти дахлдор анҷом медиҳад.
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон борҳо аз минбарҳои ҷаҳонӣ, ҳатто аз минбари олии СММ баромад карда, таъкид намуданд, ки террорист дину мазҳаб ва Ватану миллат надорад. Ин зуҳуроти номатлуб проблемаи тамоми ҷаҳон аст ва бар зидди он ҳама бояд мубориза баранд.
Дар ҳақиқат ҳам чунин аст. Террорист дину мазҳаб, Ватану миллат ва сарҳаду давлат надорад. Ба таври махсус таъкид бояд дошт, ки нисбат додани терроризму экстремизм ба дини Ислом ё ба ҳар навъе алоқаманд донистани ин омилҳои номатлубу нанговар ба дину мазҳаб хатои бузург аст. Терроризму экстремизм ҷузъе аз сиёсати абарқудратҳост, ки барои амалисозии ҳадафҳои худ ва ҳамчун тиҷорати бузург дар кишварҳои аз ҷиҳати табиӣ сарватманд анҷом медиҳанд.
Масалан, агар фаъолияти асосии чандинсолаи ҳаракат ва гурӯҳҳои террористии «Ал-Қоида», «Бокко-Ҳаррам», «Толибон», «Давлати Исломӣ» ё дигар шабакаҳои террористию экстремистиро таҳлил намоем, дар кору фаъолияти онҳо чизи дигаре, ба ғайр аз қатлу куштор, таркиш, вайронкорӣ, харобкорӣ, ғоратгарӣ ва ба сари мардуми бечора бадбахтӣ овардан, дида намешавад.
Давлат ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо андешидани тадбирҳои зарурӣ заминаҳои ҳуқуқиву амалиро барои мубориза бар зидди терроризму экстремизм ҳамаҷониба фароҳам овардааст. Бахусус, қабул ва мавриди амал қарор додани Қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи муқовимат ба терроризм” ва “Дар бораи муқовимат ба экстремизм” собитгари гуфтаҳои болоянд. Ғайр аз ин, дар кишвар бо мақсади пурзӯр намудани муқовимат бо омилҳои мазкур якчанд Стратегия, Консепсия ва барномаҳои дахлдори давлатӣ қабул ва амалӣ гардидаанд.
Бо вуҷуди тадбирҳои андешидаи давлат, дар самти пешгирии терроризм ва экстремизм нақши аҳолӣ низ бениҳоят калон аст ва ҳатто метавон гуфт, ки бе ҳамбастагиву ҳамкории доимӣ бо мардум пешгирии ин омилҳо ва бартарафсозии оқибатҳои ногувори он корро душвор месозанд.
Боиси тазаккур аст, ки бартарият додан ба чораҳои пешгирикунандаи фаъолияти экстремистию террористӣ, ба таври мунтазам, маҷмӯӣ ва мувозинавӣ ба роҳ мондани тадбирҳои сиёсӣ, иттилоотию ташвиқотӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ, ҳуқуқӣ ва чораҳои дигари муқовимат ба терроризму экстремизм, ҳамкории давлат бо шаҳрвандон, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, динӣ, ҷомеаи шаҳрвандӣ, воситаҳои ахбори омма, созмонҳои байналмилалӣ ва ташкилоту иттиҳодияҳои дигар дар ин самт, андешидани чораҳои пешгирикунанда, ки барои огоҳонии паҳншавии мафкураи экстремизм ва фаъолияти экстремистӣ, аз ҷумла ошкор намудан ва бартарафсозии сабабу шароитҳои ба онҳо мусоидаткунанда равона гардидааст, ташаккули вазъи тоқатнопазири аҳолӣ нисбат ба терроризму экстремизм, ошкор, пешгирӣ ва қатъ намудани фаъолияти шабакаҳои террористиву экстремистӣ, инчунин, бартараф кардани сабабу шароитҳои пайдоиши терроризму экстремизм аз принсипҳо, мақсадҳо ва самтҳои асосие мебошанд, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳри дастаҷамъона фаъолият бурдан бар зидди омилҳои мазкур, таъмини амнияти миллӣ ва зиндагии осудаи мардум пешбинӣ намудааст.
Албатта, Тоҷикистон имрӯз иқтидори комили мубориза бо ин омилҳо ва ҳаракатҳои ифротиро дорад, аммо бо мақсади аз байн бурдани хавфу хатарҳои эҳтимолии актҳои террористӣ, мағзшӯйӣ нагардидани қишри осебпазири ҷомеа, махсусан занону ҷавонон ва ашхоси ниёзманд, таъмини пурраи амнияту суботи кишвар ва ҳифзи тартибот, ҳамкориҳои пайвастаи мақомоти марбута бо аҳолӣ калидӣ ба ҳисоб меравад.
Бо вуҷуди пуриқтидор будани давлат дар қаламрави кишвар сар задани ҳатто оддитарин амали хусусияти иртиҷоидошта ба мавқеъ, эътибор ва обрӯйи давлат зарба зада, тарсу ҳаросро дар миёни мардум пароканда месозад, ки ин омил паёмадҳои нохуби дигари иқтисодиву иҷтимоиро низ дар пай дошта метавонад. Аз ин лиҳоз, талош бояд намуд, ки амнияту тартибот дар сартосари кишвар ба таври шабонарӯзӣ таъмин бошад ва дар ягон гӯшаву канори кишвар амали ба терроризму экстремизм шабоҳатдошта умуман сар назанад, агарчӣ бидуни талафоти ҷониву молӣ ҳам бошад.
Албатта дар шароите, ки хавфу хатарҳои дохиливу берунӣ зиёданд, ба таври комил нигоҳ доштани вазъият ва оромии сартосарӣ ниҳоят душвор аст, вале ин кор имконпазир аст, агар дар ин самт аҳолӣ низ саҳми худро бо дарки масъулияти баланди шаҳрвандӣ гузоранд ва нисбати ояндаи Ватани хеш бетараф набошанд.
Инро ҳам бояд гуфт, ки дар самти пешгирии омилҳои ифротгароёна ва оқибатҳои бади он миллат дар сурате пирӯз шуда метавонад, ки агар аксарияти аҳолии кишвар маърифати баланди сиёсӣ ва ҳуқуқиву фарҳангӣ дошта, пеш аз ҳама, дар риояи меъёрҳои қонун ва нишон додани амалҳои шоистаи инсонӣ ҳар яке намуна бошанд.
Дар ин раванд, бо мақсади баланд бардоштани сатҳи маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон, таъмини дастрасии тарзу усулҳои қонунии ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, тарғиби арзишҳои демократӣ, дарк намудани ягонагии ҳуқуқ, озодӣ ва вазифаҳои асосии инсон ва шаҳрванд, таъмини иштироки фаъоли аҳолӣ дар ҳаёти сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ, баланд бардоштани мақоми қонун, байни шаҳрвандон ташаккул додани низоми устувори рафтори ҳуқуқӣ, оштинопазирӣ нисбат ба ҳамагуна ҳуқуқвайронкунӣ, баланд бардоштани боварии аҳолӣ ба фаъолияти мақомоти ҳокимияти давлатӣ, ҳамоҳангсозии фаъолияти тамоми субъектони тарғиб ва ташвиқи ҳуқуқӣ, инчунин ҷиҳати баланд бардоштани сатҳи дониш ва фарҳанги ҳуқуқии шаҳрвандон истифодаи иқтидори илмию фарҳангии ҷомеа Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 ноябри соли 2019, №599 “Дар бораи Барномаи таълим ва тарбияи ҳуқуқии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2020-2030” қабул гардид.
Дар ҳақиқат, сатҳи баланди маърифатнокии аҳолӣ шароит фароҳам меорад, ки шаҳрвандон пеш аз ҳама, аз ҳуқуқҳои худ истифода баранд, масъулият дошта бошанд ва ба имкониятҳои баробар, аз ҷумла имкониятҳои ҳуқуқӣ тавассути волоияти қонун дастрасӣ дошта бошанд, ки ҷиҳати расидани Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳадафҳои ворид шудан ба қатори давлатҳои пешрафтаи ҷаҳонӣ, солим нигоҳ доштани мафкураи аҳолӣ ва аз байн бурдани хавфу хатарҳои терроризму экстремизм мусоидат менамояд.
Яке аз роҳҳои асосии пешгирӣ намудани гаравидани аҳолӣ, бахусус, ҷавонон ба ҳизбу ҳаракат ва гурӯҳҳои ифротӣ, инчунин паст кардани омилҳои хусусияти террористиву экстремистидошта анҷом додани корҳои фаҳмондадиҳӣ ва ташвиқотӣ ба ҳисоб меравад. Тақвияти ҳамкориҳо бо мардум дар самти муқовимат ба терроризм ва экстремизм аз роҳҳои осон ва самараноке мебошад, ки метавонад дар ҳақиқат натиҷаҳои дилхоҳ барои давлату миллат ва ҷомеа ба бор оварад.
Бо дарназардошти паҳлӯҳои гуногуни масъала, ба хулосае омадан мумкин аст, ки нақши аҳолӣ аз ҳар ҷиҳат дар самти пешгирии терроризму экстремизм ва бартарафсозии оқибатҳои ногувори он, махсусан оид ба ошкор кардан ва ба ҷавобгарӣ кашидани гурӯҳҳои иртиҷоӣ ва шахсони ҷиноятпеша, пешгирии ҳодисаҳои нохӯши террористӣ, аз роҳи бад баргардонидани ҷавонон, муҳофизати Ватан ва арзишҳои миллӣ, таъмини оромиву осудагии диёр ва ҳимояи манфиатҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бениҳоят муҳим, зарурӣ, калидӣ ва ҳатто ҳалкунанда мебошад. Чунки дар ҳамбастагӣ бо мардум кор зудтар пеш меравад ва натиҷаҳои назаррас дорад. Аз ин лиҳоз, ба ин масъала диққати махсус зоҳир намудан барои ҷомеа ва давлату миллати тоҷик аз манфиат холӣ нахоҳад буд.
А. ҲОМИДОВ,
Прокурор-криминалисти
шуъбаи тафтишотии Прокуратураи ҳарбии гарнизони Душанбе,
полковники адлия
